دنیای موسیقی و انواع ساز ها

مقدمه

گیتار یکی از محبوب‌ترین سازهای موسیقی در جهان است که به خانواده سازهای زهی تعلق دارد. این ساز با پیک یا انگشت نواخته می‌شود و سیم‌های آن در اثر ارتعاش تولید صدا می‌کنند. گیتار با داشتن قدمت تاریخی قابل توجه و توانایی انطباق با تحولات موسیقی غرب، توانسته‌است گونه‌های متفاوتی پیدا کند و جایگاه ویژه‌ای در موسیقی جهان به دست آورد.

این تحقیق به بررسی جامع تاریخچه، انواع، اجزا، فواید و سایر جنبه‌های مرتبط با این ساز می‌پردازد.
تاریخچه و ریشه‌شناسی گیتار
ریشه‌شناسی واژه گیتار

واژه guitar در زبان انگلیسی، gitarre در آلمانی و guietare در فرانسوی همگی برگرفته از واژه guitarra در زبان اسپانیایی هستند که خود از واژه قیثاره در زبان عربی اندلسی مشتق شده‌است. این واژه نیز از واژه لاتین cithara گرفته شده که نسبت آن به واژه κιθάρα (kithara) در یونانی باستان می‌رسد. جالب اینجاست که این واژه یونانی ممکن است از واژه پارسی "سیه‌تار" (سه‌تار) آمده باشد.

پیشینه تاریخی

در مورد پیشینه گیتار چند دیدگاه وجود دارد. برخی معتقدند این ساز از سیتارای یونانی-آشوری (Greek Assyrian Cithara) که توسط رومی‌ها به اسپانیا آورده شده، گرفته شده است. عده‌ای نیز گیتار را نتیجه تحول لوت در اروپا می‌دانند که خود تحول‌یافته عود (بربط) است.

در زمان حکومت اسلام در اسپانیا، این ساز توسط زریاب دارابگردی و شاگردانش به اندلس برده شد. در آن زمان به گیتار، کیتارا یا قیتارا می‌گفتند و نام کنونی آن برگرفته از همین نام است. وجود پسوند "تار" در نام گیتار می‌تواند مؤید این باشد که گیتار سازی ایرانی است.

بر اساس منابع دیگر، گیتار در قرن دوازدهم میلادی توسط عرب‌ها از ایران به اسپانیا برده شد.
برخی نیز معتقدند ریشه اصلی ساز گیتار، چهارتار ایرانی بوده است.

انواع گیتار

گیتارها را به شیوه‌های مختلفی می‌توان دسته‌بندی کرد. از لحاظ ساختاری و صوتی، انواع اصلی گیتار عبارتند از:

جدول 1: انواع اصلی گیتار و ویژگی‌های آنها
نوع گیتار    ویژگی‌ها    سبک‌های موسیقی
گیتار کلاسیک    دارای سه سیم نایلونی برای نت‌های زیر و سه سیم فلزی برای نت‌های باس - بدنه توخالی چوبی - دسته پهن    موسیقی کلاسیک، فلامنکو، پاپ
گیتار آکوستیک    سیم‌های فلزی - کاسه صدای بزرگتر - دسته باریک‌تر    بلوز، کانتری، فولک، راک
گیتار الکتریک    نیاز به تقویت کننده صدا (آمپلی‌فایر) - بدنه معمولاً توپر - قابلیت ایجاد افکت‌های صوتی    راک، متال، جاز، بلوز
گیتار بیس    معمولاً چهار سیم - تولید فرکانس‌های پایین - اندازه بزرگتر    پاپ، راک، فانک، جاز
گیتار کلاسیک

گیتار کلاسیک به عنوان سازی تک‌نواز شناخته می‌شود که به نوازنده امکان اجرای اثرهایی با بافت کنترپوانتیک با ملودی‌های پیچیده و همچنین اثرهایی با بافت هارمونیک را می‌دهد. این ساز معمولاً دارای شش سیم است (سه سیم نایلونی برای نت‌های زیر و سه سیم فلزی برای نت‌های باس).

گیتار آکوستیک

گیتار آکوستیک دارای سیم‌های فلزی و کاسه صدای بزرگتر است و زنگ صدای خاصی دارد. این نوع گیتار بیشتر در سبک‌های بلوز، کانتری، فولک و راک کاربرد دارد.

گیتار الکتریک

گیتار الکتریک یا برقی گیتاری است که صدایش توسط یک تقویت کننده الکتریکی (آمپلی‌فایر) تقویت می‌شود یا تغییر می‌کند. این ساز در دهه 1930 میلادی معرفی شد و به سرعت انقلابی در موسیقی ایجاد کرد.

اجزای تشکیل‌دهنده گیتار

اجزای مختلف گیتار ممکن است در انواع مختلف آن متفاوت باشند، اما به طور کلی اجزای اصلی تشکیل‌دهنده گیتار عبارتند از:

جدول 2: اجزای اصلی گیتار و عملکرد آنها
جزء    عملکرد
سردسته (Headstock)    قسمت بالایی گیتار که سیم‌ها در آنجا تنظیم می‌شوند
خرک (Nut)    جداکننده سیم‌های گیتار از بدنه در قسمت دسته
گوشی‌ها (Machine heads)    برای کوک کردن ساز استفاده می‌شوند
فرت (Fret)    قطعه‌های فلزی روی دسته که پرده‌های موسیقی را جدا می‌کنند
دسته (Neck)    بخشی که نوازنده انگشتان خود را روی آن قرار می‌دهد
بدنه (Body)    قسمت اصلی ساز که نقش تقویت صدا را دارد
پل (Bridge)    نگهدارنده سیم‌ها در قسمت پایین بدنه
سوراخ صدا (Sound hole)    خروجی صدا در گیتارهای آکوستیک
پیکاپ‌ها (Pickups)    در گیتارهای الکتریک، نقش میکروفون را دارند
تخته پرده (Fretboard)    چوبی که فرت‌ها روی آن کوبیده شده‌اند
فواید نواختن گیتار

نواختن گیتار فواید متعددی دارد که علاوه بر جنبه هنری، بر سلامت جسمی و روانی افراد نیز تأثیر مثبت می‌گذارد:
1. فواید شناختی و ذهنی

یادگیری گیتار باعث بهبود حافظه، توانایی مدیریت چندین کار و به طور کلی بهبود عملکرد مغزی می‌شود. این مزیت می‌تواند سبب کاهش سرعت زوال عقل نیز بشود.
همچنین درک ارزش زمانی نتها، کسر میزان و ریتم‌ها نیازمند فهم عملی از ریاضیات است که به تقویت مهارت‌های محاسباتی کمک می‌کند.

2. فواید جسمی

تمرین‌های نواختن گیتار به تقویت مچ دست و انگشتان منجر می‌شود. این ساز نیازمند استفاده از هر دو دست است که باعث پرورش هماهنگی جسمانی و مهارت‌های حرکتی می‌شود

3. فواید روانی

نواختن گیتار موجب کاهش استرس و اضطراب می‌شود. تحقیقات نشان داده که نواختن موسیقی، هورمون کورتیزول (هورمون استرس) را کاهش می‌دهد و به ترشح هورمون‌های شادی‌بخش مانند دوپامین و سروتونین کمک می‌کند

4. افزایش اعتماد به نفس

یادگیری نواختن گیتار و پیشرفت در آن، حس اعتماد به نفس و خودباوری را در فرد تقویت می‌کند. غلبه بر چالش‌های یادگیری و اجرای قطعات موسیقی، به فرد احساس توانمندی و تسلط می‌دهد

5. تقویت مهارت‌های اجتماعی

نواختن یک ساز فرصتی برای تعاملات اجتماعی فراهم می‌کند. افراد می‌توانند با یکدیگر در گروه‌های موسیقی بنوازند، تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و از نغمه‌های دلنشین موسیقی لذت ببرند

محبوبیت و گستردگی گیتار

گیتار به دلایل مختلفی به یکی از محبوب‌ترین سازهای جهان تبدیل شده است:

    تنوع در مدل‌ها: گیتار انواع مختلفی دارد که هر کدام برای سبک‌های خاصی مناسب هستند

قابل حمل بودن: برخلاف پیانو و درام، گیتار را می‌توان به راحتی حمل کرد و در هر جمعی نواخت

هزینه نسبتاً مناسب: گیتار نسبت به بسیاری از سازهای دیگر قیمت کمتری دارد و برای مبتدیان مقرون به صرفه است

یادگیری نسبتاً سریع: با توجه به قابلیت‌های این ساز و وجود منابع بسیار برای یادگیری، می‌توان آن را با سرعت خوبی یاد گرفت

قابلیت همراهی با آواز: گیتار گستره صدایی خوبی دارد و برای اجرای ریتم و نت‌ها مناسب است که باعث می‌شود بتوان با آن خواندن و آواز را همراهی کرد

بر اساس آمار، تنها در ایالات متحده سالانه بین 1.6 تا 2.5 میلیون گیتار به فروش می‌رسد که نشان‌دهنده محبوبیت گسترده این ساز است

نحوه یادگیری و انتخاب گیتار مناسب
انتخاب گیتار مناسب برای شروع

برای شروع نوازندگی، هر مدل گیتاری که از نظر فنی سالم باشد مناسب است. نکته مهم سلامت دسته (neck) گیتار است تا برای اجرای نت‌ها صدای کوک شده‌ای داشته باشید
. گیتارهای مناسب برای شروع معمولاً قیمتی بین 120 تا 400 دلار دارند و اکثراً در کشورهای چین و اندونزی تولید می‌شوند

برای افراد نوجوان، گیتار باید متناسب با سن، قد و توانایی‌های جسمی فرد باشد. گیتارهای ¾ و ½ برای نوجوانان با جثه کوچک‌تر مناسب‌تر هستند

الفبای موسیقی گیتار

نت‌های سیم‌های گیتار به ترتیب از کلفت‌ترین (پایین‌ترین نت) به نازک‌ترین (بالاترین نت) عبارتند از: E (می)، A (لا)، D (ر)، G (سل)، B (سی)، E (می)

روش‌های یادگیری

امروزه روش‌های مختلفی برای یادگیری گیتار وجود دارد از جمله:

    آموزش حضوری با معلم خصوصی

    کلاس‌های آموزشی در مؤسسات موسیقی

    آموزش آنلاین از طریق ویدیوهای آموزشی

    استفاده از اپلیکیشن‌های آموزشی

نوازندگی گیتار کلاسیک امروزه در کشورهای غربی به شیوه آکادمیک تا دوره دکترا ارائه می‌شود